کارشناس رسمی دادگستری رشته آثار هنری واشیاء نفیسه
سالانه مقادیر زیادی اشیاء نفیسه در کشور‌های مختلف خرید و فروش میشود. در کشور ما نیز به دلیل فرهنگ غنی و همچنین ذوق هنری که در تولید اشیاء و تزئین آنها وجود داشته و دارد معاملات زیادی در این زمینه صورت میگیرد. این اشیاء نفیسه که شامل، کتاب‌ها، ظروف، وسایل نساجی و اسلحه‌های تزئینی و غیره میشود گاها با قیمت‌های قابل توجهی نیز خرید و فروش میشوند. حتی گاها مهاجران و مسافران از کشور‌های خارجی نیز اقدام به خرید و یا فروش اشیاء نفیسه میکنند. با توجه به این که تشخیص اصالت اشیاء نفیسه و همچنین تعیین قیمت آن کاری تخصصی است کارشناس رسمی دادگستری آثار هنری و اشیاء نفیسه ما این خدمات را ارائه می‌دهند و در این یادداشت نیز گریزی به این بحث زده‌اند.
اشیاء نفیسه لزوما اشیاء تاریخی نیستند اما بخش قابل توجهی از آن را این اشیاء تشکیل می‌دهند. در تعیین قیمت اشیا نفیسه باید توجه داشت که این اشیا دارای بار اطلاعاتی بسیار زیادی هستند که برای مورخان، باستان شناسان یا علاقه مندان به اشیا نفیس بسیار مهم است. با استفاده از علم روز میتوان اطلاعات بسیار زیادی از تاریخ را از دل این اشیا نفیس درآورد. هر چه قدمت تاریخی یک اثر بیشتر باشد، اهمیت و در نهایت قیمت آن نیز بیشتر خواهد بود.
در براورد قیمت این اشیا باید دقت داشت که اگر متعلق به دوران قبل از صفویه باشد جزو آثار ملی تلقی شده و هیچ شخصی این حق را ندارد که آن را به طور شخصی نگهداری کند؛ زیرا طبق قانون، خرید و فروش اشیاء نفیسی که جزو آثار ملی محسوب میشوند ممنوع است.
قیمت اشیا نفیسه را میزان تقاضای آن تعیین میکند؛ درست مانند یک اقتصاد رقابتی. البته در برخی موارد براورد قیمت اشیا نفیسه توسط اشخاص صورت میگیرد. این اشخاص با بررسی این اشیا قیمت آنها را تعیین میکنند، سپس آن را تایپ کرده و منتشر میکنند. اما با توجه به آنکه اشیا نفیس و عتیقه دارای تنوع بسیار زیادی هستند کسی نمیتواند در همه زمینه ها آنقدر اطلاعات کافی داشته باشد که به طور قطع برای تمامی آنها قیمت گذاری دقیق داشته باشند. اکثر خبرگان در تعیین قیمت اشیا نفیسه از روش کربن 14 استفاده میکنند. اما برای تخمین قدمت این اشیا باید توجه کرد که این روش محدودیت هایی دارد که قیمت اشیا نفیسه را به طور کامل نمیتواند تخمین بزند.
معیار قیمت گذاری اشیا نفیسه به عواملی مانند جنس شی نفیس که میتواند از طلا، نقره یا مواد دیگری باشد که دارای ارزش زیادی هستند، مهارت و فنون و تکنیکی که سازنده در خلق این شی بکار برده است، زمان و تاریخی که این شی به آن تعلق دارد، نقشه، فرم و طرحی که در این اثر به کار رفته است، نماینده فرهنگ و سنت بودن، شناسنامه دار بودن اثر و در نهایت شی که چندین کاربرد داشته باشد دارای اهمیت و صد البته قیمت بیشتری هم خواهد بود.
هر چه این شی به توسعه دانش تاریخی و پاسخ دادن به معما های تاریخی کمک کند بر قیمت آن افزوده خواهد شد. البته همانطور که بالاتر هم ذکر شد بحث زیبایی شناسی نیز نقش تعیین کننده و موثری در براورد قیمت اشیا نفیس دارد. همچنین باید به این نکته توجه کرد که برخی اشیا نفیس فقط دارای ارزش تاریخی هستند، برخی نیز دارای ارزش هنری و دسته دیگر دارای ارزش فرهنگی هستند که میتواند نماینده تمدنی خاص باشد.
بنابراین به طور خلاصه باید به چند فاکتور پر اهمیت توجه داشت:
برای شناخت دقیق تر از تعیین قیمت اشیا نفیس و شناخت بهتر از معیار های این قیمت گذاری پیشنهاد میکنیم از کارشناسان تئاتر، سینما،هنرهای نمایشی استفاده کنید. بسیاری از افرادی که دارای موزه و یا محل‌هایی برای نگهداری اشیاء نفیسه هستند ممکن است برای ارزیابی و تعیین قیمت کلی آثار به کارشناس رسمی دادگستری رشته باستان شناسی و حفظ آثار باستانی نیاز داشته باشند. در صورت نیاز به کارشناس می‌توانید با شماره تلفن‌های موجود تماس حاصل نمائید.
یکی از مهم‌ترین مشکلات در حوزه هنر، توقیف آثار هنری است. برای ذکر اهمیت این بحث میتوان یک مورد مهم مانند توقیف تابلوی بی نظیر جکستون پولاک اشاره کرد. این تابلو که در جهان اهمیت و ارزش خاصی دارد دچار مسئله توقیف شده است. و یا توقیف آثار موزه هنرهای معاصر بانک پاسارگاد نمونه داخلی و پر اهمیت در موضوع مورد بحث ما. به همین دلیل است که توقیف آثار هنری را شایع و بسیار مهم تلقی میکنیم. در این یادداشت به کمک کارشناس رسمی دادگستری آثار هنری و اشیاء نفیسه به بررسی این موضوع می‌پردازیم.
تمامی آثار هنری که تولید می شوند قابلیت خرید و فروش توسط افراد مختلف و انواع گالری ها را دارند. لذا برخی آثار به دلایلی مختلف توقیف می شود و از فروش آنها جلوگیری به عمل می آید. آثار هنری و اشیاء نفیسه گاهی به سبب جعل و کپی یا قاچاق ممکن است مورد توقیف واقع شود و نسبت به آنها سخت گیری هایی اعمال بشود.
دلیل توقیف بسیاری از آثار هنری اولا میتواند قاچاق بودن این آثار باشد. در مواردی افراد و یا سازمانی مدعی میشود که یک اثر هنری مثلا مجسمه به صورت غیر قانونی وارد کشور شده است و یا اثر برای مدتی به صورت غیر قانونی از کشور خارج شده و پس از بازگرداندن توقیف میشود. از سوی دیگر ممکن است در جریان خرید و فروش آثار هنری بعضی از آثار مشابه خرید و فروش شوند به همین دلیل هم حکم بر توقیف اصل و فرع اثر داده شود.
در بسیاری از موراد نیز ممکن است موسسه یا سازمان و یا فرد و موزه‌ای اقدام به خرید و فروش آثار هنری کنند. معمولا این خرید و فروش‌ها به عقد قرارداد و توافقنامه صورت میگیرد اما عدم شفافیت در واگذاری و یا خرید و فروش این آثار و یا ابهاماتی در اسناد خرید و فروش میتوان زمینه ساز توقیف آثار باشند.
کارشناس رسمی دادگستری آثار هنری و اشیاء نفیسه نسبت به توقیف آثار هنری بررسی ها و شفاف سازی هایی انجام می دهد که طی آن علت توقیف مشخص شده و تحقیقات در مورد اسناد و اثار نتیجه را بیان می کند. آثار هنری که به فروش می رسد باید دارای اصالت اثر بوده و کپی یا جعل یا تقلبی نباشد.
کارشناس دادگستری آثار هنری و اشیاء نفیسه با استفاده از روش هایی نظیر تحقیق در مورد خط هنری، بررسی زمان تهیه اثر، بررسی نحوه تهیه و پیاده سازی طرح نسبت به جعل یا عدم جعل بودن اثر گزارش ارائه می کند. چنانچه یک اثر هنری جعلی مورد معامله قرار گرفته باشد علاوه بر توقیف اثر میزان سود حاصل از فروش هم مورد بررسی قرار می گیرد.
همچنین در مورد آثار عتیقه و اشیاء نفیسه چنانچه مورد قاچاق واقع شود یا خرید و فروش شود می تواند گفت جرم است و طبق ماده ۵۶۲ قانون مجازات اسلامی از شش ماه تا سه سال حبس دارد و اثر توقیف می شود. لذا می توان لوازم و آثار عتیقه را به شرط عدم صادر به خارج از کشور به طور صحیح نگهداری کرد. همچنین کارشناس رسمی آثار هنری و اشیاء نفیسه می تواند نسبت به آثار فرهنگی و خرید و فروش آنها نظر خود را اعلام نموده و شفاف سازی نماید.
در کل می توان گفت کارشناس آثار هنری و اشیاء نفیسه نسبت به موارد توقیف اثر هنری و فرهنگی و اشیاء نفیسه تحقیق و بررسی می کند و در خصوص توقیف و جلوگیری از فروش آنها با استفاده از تهیه اسناد اظهار نظر می کند.
ارزش گذاری آثار هنری از جمله تابلوها و نقاشی ها و مجسمه ها می تواند طی بررسی ویژگی های مورد ارزیابی قرار گیرد. یکی از عواملی که باعث می شود انواع آثار هنری مورد توجه واقع شوند بحث میزان ارزش آن است. گاهی ارزش آن می تواند شامل ارزش مادی و فرهنگی و ملی بشود. به طور مثال تابلویی که استاد فرشچیان در خصوص واقعه کربلا کشیده است نه تنها ارزش مادی بلکه ارزش فرهنگی و ملی هم دارد. در خصوص ارزش گذاری آثار هنری معیارهای زیادی وجود دارد که با توجه به این معیار ها کارشناس می تواند گزارشاتی تهیه نماید.
کارشناس رسمی دادگستری آثار هنری واشیاء نفیسه در ارزش گذاری آثار هنری انواع تابلوها و مجسمه ها می تواند معیار های میزان زمان صرف شده، استفاده از تکنیک و سبک خاص، استفاده از نقش های اصیل، تجربه و مهارت استاد، داشتن امضاء یا خط اثر، لحاظ کردن عقاید و آداب و رسوم فرهنگی، کاربردهای چندگانه اثر هنری را لحاظ نماید.در واقع در میان این موارد، ویژگی های زمان و نقوش و تکنیک در اولویت هستند که به اختصار به توضیح آنها می پردازیم:
میزان زمان صرف شده برای پیاده سازی: هر هنرمند با استفاده از تجربه و تکنیکی که دارد زمان خاصی صرف تهیه اثر می کند. این زمان در مقایسه با کیفیت کار و خروجی مورد نظر بسیار اثر گذار است.
نقوش و طراحی ها: نقوش و طرح هایی که در تابلو به کار برده می شود به لحاظ اصالت و ریشه فرهنگی، میزان ارتباط و نقش و فرم بسیار اهمیت دارد.
تکنیک و سبک: در اغلب تابلوهای نقاشی خصوصا در تابلوهای سیاه قلم و رنگ روغن استفاده از تکنیک های مختلف هایپر رئال، فتورئال و رئالیسم تاثیر مستقیم بر ارزش گذاری محصول دارد.
کارشناس دادگستری آثار هنری واشیاء نفیسه برای بررسی ارزش آثار طراحی و نقاشی قدیمی می تواند از روش هایی نظیر آزمایش مواد به کاربرده شده، لایه برداری از طراحی در تابلوهای رنگ روغن، بررسی اصالت طرح، بررسی خط اثر طرح، قدمت تاریخی و مرمت و بازسازی آن استفاده نماید.
در خصوص ارزش گذاری اشیاء نفیسه کارشناس رسمی آثار هنری واشیاء نفیسه از روش تاریخ گذاری ترمولومینانس برای تخمین زدن زمان و طول عمر لوازم عتیقه استفاده می کنند. در این روش قدمت اشیای عتیقه طبق تحمل میزان درجه حرارت تخمین زده می شود. در این حالت اشیا تا ۵۰۰ درجه حرارت داده می شوند تا الکترون هایی که در اثر گرما، نور و فشار در آن ها ذخیره شده اند آزاد شوند و اشیا از خود نور ساطع کند که با اندازه گیری نور می توان طول عمرش را تخمین زد.
بنابراین کارشناس آثار هنری و اشیاء نفیسه نسبت به ارزش گذاری آثار هنری مجسمه، تابلو های نقاشی و لوازم عتیقه با استفاده از روش هایی که میتواند بررسی تکنیک و به اعتباری بررسی ذهن خالق باشد و همچنین استفاده از ابزار‌های مختلف در ایجاد یک اثر و یا تلفیق سبک‌های مختلف در ایجاد آن و ارتباط آن با تاریخ و فرهنگ یک کشور و یا حتی جنبه نوآورانه در اصر باشد بپردازد
آثار هنری هم مانند هر آثار دیگری ممکن است دچار آسیب و خسارت شود. خصوصا آثاری از جمله تابلوهای سیاه قلم و رنگ روغن و پرتره ها و پاستل و مجسمه ها و نقاشیخط ها وتذهیب و چلیپا در ابعاد مختلف که بسیار حساس هستند مورد آسیب واقع میشود. عمده علتی که باعث می شود به این آثار خسارت وارد شود منحصر به فرد بودن و ارزش معنوی و مادی آن است. با اینکه این آثار ممکن است در دراز مدت بر اساس تغییرات محیطی دچار آسیب و خرابی شود یا توسط اشخاص مورد قاچاق، کپی برداری، خرید و فروش و جعل و غیره قرار بگیرد که در این صورت میزان دقیق خسارت وارده به اثر مذکور توسط کارشناس رسمی دادگستری آثار هنری واشیاء نفیسه مشخص شده و با فرد خاطی برخورد می شود. از طرفی برآورد خسارت وارده به این آثار موجب می شود هنرمند مورد حمایت واقع بشود. یکی از چالش ها و دغدغه های هنرمندان این است که پس از زحماتی که در خصوص آموزش و یادگیری سبک تا پیاده سازی طرح انجام می دهند طرحشان مورد کپی و یا جعل و خرید و فروش قرار نگیرد. در برخی حوزه های هنری برخی افراد طرح های هنری موزه ها و افراد مشهور را پیاده سازی می کنند که این موارد با رعایت برخی موارد مشکل ساز نخواهد بود. اما در کل چنانچه به آثار هنری و اشیاء نفیسه از طرف شخص آسیب فیزیکی یا مادی وارد شود دچار خسارت شده و میزان آن توسط کارشناس تعیین می شود.
چنانچه یک اثر هنری مانند تابلو سیاه قلم سبک فتورئال توسط هنرمندی تولید شده باشد و مورد کپی شخصی قرار بگیرد یا خرید و فروش شود و به هر طریق آسیب وارد شود کارشناس دادگستری آثار هنری و اشیاء نفیسه نسبت به خسارت وارد شده بر طرح از طریق نوع خسارت، میزان تخریب و مبلغ حاصل از خرید و فروش اثر اقدام به تهیه گزارش می نماید. چنانچه توسط شخص به آثار عتیقه و تاریخی آسیب هایی اعم از مخدوش شدن، شکستگی و خرید و فروش به افراد خارجی صورت گیرد کارشناس میزان خسارت وارده را ارزیابی کرده و دولت با شخص خاطی بر خورد می کند.
نوع دیگری از خسارت به این صورت است که تابلو یا مجسمه یا اثر هنرمند در گالری ها دچار خدشه و آسیب بشود. به جهت اینکه آثار هنرمندان در گالری ها و نمایشگاه ها مورد بازدید همگان قرار می گیرد تا حد امکان مردم سعی می کنند حین بازدید به آثار صدمه نزنند اما اگر چنین موردی پیش آید با توجه به اینکه مورد سهوی است میزان برآورد خسارت وارده به اثر از سوی کارشناس رسمی آثار هنری واشیاء نفیسه با اعلام تخفیف و لحاظ مورد سهوی انجام می شود.
بنابراین برای تعیین میزان خسارت وارده به انواع آثار هنری و طراحی از قبیل تابلوهای سیاه قلم، رنگ روغن، پرتره و پاستل و مجسمه و چلیپا و نقاشی خط و تذهیب صدمه و آسیب وارد شود کارشناس آثار هنری واشیاء نفیسه اظهار نظر کرده و گزارشاتی تهیه می کند.
آثار هنری که به تبع بر گرفته از نبوغ و خلاقیت انسان است همواره در جوامع مختلف مورد تحسین همگان قرار گرفته است. در واقع آثار هنری می تواند بیانگر اعتقاد، سبک، موضوعی جالب باشد. اغلب آثار هنری علاوه بر اینکه جنبه هنر و زیبایی دارند می توانند به عنوان آثاری ملی تلقی شده و برای همگان با ارزش باشد. هر اثر هنری که تولید می شود دارای تکنیک و شیوه خاصی است. استفاده از این تکنیک ها باعث ارزش گذاری سریع تر و راحت تر می شود. افرادی که به هنر علاقه مند هستند می توانند آثار هنری را خریداری و نگهداری کنند.
در بسیاری از بازار‌های جهان و آثاری مانند نقاشی‌ها، تابلوها، خطاطی‌ها و مجسمه‌ها به قیمت‌های مختلفی خرید و فروش میشود. گاهی ارزش این آثار هنری بیش از ده میلیون دلار نیز ارزیابی میشود و در موارد بسیاری در کشور ما نیز آثاری با قیمت‌های میلیاردی خرید و فروش میشوند. تعیین قیمت این آثار هنری در بسیاری از موارد از سوی کارشناس رسمی دادگستری آثار هنری و اشیاء نفیسه صورت میگیرد. ممکن است برخی آثار هنری دچار اختلاف قیمت از سوی هنرمند و مشتری بشود که در این صورت با کمک کارشناس می توان قیمت مناسب را یافت. با توجه به این که آثار هنری انواع مختلفی دارد و شامل تابلوهای رنگ روغن، تابلوهای سیاه قلم سبک های مختلف، تابلوهای آبرنگ و تابلوهای چاپی، پرتره و پاستل، نقاشی مینیاتور و انواع نقاشیخط ها و طرح های تذهیب، چلیپا می شود هر کدام به نوبه خود با توجه به ویژگی هایی نظیر ابعاد، جنس مواد و لوازم، نوع قاب و تکنیک استفاده شده دارای قیمت مخصوص به خود است.
آثار هنری به دلایل مختلفی قیمت گذاری میشوند. ساده‌ترین آن تعیین قیمت برای خرید و فروش است. سالانه نمایشگاه‌های زیادی آثار هنری مختلف را به مزایده و حراج می‌گذارند. از سوی دیگر بسیاری از این آثار به دلایل مختلفی چون تعیین مالکیت و غیره ممکن است موضوع یک پرونده قضائی باشند به همین دلیل برای تعیین هزینه دادرسی و قیمت اثر لاجرم از کارشناسان متخصص استفاده میشود. در مواردی نیز آثاری خصوصا تابلوها و نقاشی‌های مختلف موضوع اختلاف قیمت میشوند. فردی یک اثر هنری برای موسسه و یا فردی تولید کرده است اما اختلافاتی در خصوص قیمت واقعی آن دارند که این مورد نیز توسط کارشناسان ما مورد بررسی قرار میگیرد.
هنر دوستی ایرانیان سابقه ای دیرینه دارد. به همین دلیل برخی از هنرمندان به سوی هنر طراحی و نقاشی روی آورده و برخی دیگر به خوشنویسی و کتابت روی می آورند. برخی هم می توانند به هر دو حرفه روی آورند و در آن حرفه ای بشوند. برای قیمت گذاری آثار هنری هنرمند می تواند از کارشناس دادگستری آثار هنری و اشیاء نفیسه کمک بخواهد. همچنین اگر آثار نفیسه از قبیل اشیاء عتیقه، صنایع دستی و تابلو های هنری قدیمی نیز موجود باشد قیمت گذاری آن ها توسط کارشناس صورت می گیرد.
کارشناس رسمی آثار هنری و اشیاء نفیسه برای قیمت گذاری انواع تابلوهای سیاه قلم، رنگ روغن، مداد رنگی، پرتره و پاستل و انواع خوشنویسی ها از قبیل نقاشیخظ و چلیپا و تذهیب می تواند ابتدا تکنیک آثار و مواد استفاده در هر کدام را بررسی کرده و اقدام به قیمت گذاری کند. اما در خصوص آثار هنری قدیمی و اشیاء عتیقه نیاز به بررسی تاریخ تولید اثر، سبک اثر و اهداف و سایر ویژگی های مربوط به تاریخ تولید اثر بپردازد و پس از بررسی قیمت آنها را تعیین نماید.
در نهایت می توان گفت قیمت گذاری آثار هنری از قبیل طراحی و نقاشی، کتابت و خوشنویسی و مجسمه سازی و اشیاء هنری توسط کارشناس آثار هنری و اشیاء نفیسه صورت می گیرد و گزارشات کتبی در خصوص آن ارائه می دهد.
